که بخشی فارسی و بخشی زبانی ديگر است. اين آرايه را تلميع گويند.(

ا لد ر س الث اني ء ف صاح ة ل سان ه.2 ر م ج مال ال ر سول الل ه زيبایي انسان شيوایي گفتار اوست.

ا لد ر س الث اني ص ناع ة الت لميع 1 يف ال د ب ال فار يس إن الل غ ة ال ع ر بي ة ل غ ة ال ق رآن و ال حاديث و ال دعي ة ف ق د اس ت فاد م نه ا الش ع راء اإل يراني ون و أ نش د ب عض ه م أ بياتا م مزوج ة ب ال ع ر بي ة س م وها ب ال م ل م ع ل ک ثري م ن الش ع راء اإل يراني ني م ل م عات م نه م حاف ظ الش ريازي و س عدي الش ريازي و ج الل الد ين الر ومي ال م عروف ب ال م ول وي. م ل م ع حاف ظ الش يرازي ل سان ال غ يب از خون دل نوشتم نزدیک دوست نامه إن ي ر أ یت د ه را م ن ه ج ر ك ال قيام ه ل ی س ت د موع ع یني ه ذي ل نا ال ع الم ه دارم من از ف راقش در دیده صد عالمت م ن ج ر ب ال م ج ر ب ح ل ت ب ه الن دام ه هر چند کازمودم از وی نبود سودم في ب ع د ها ع ذاب في ق رب ه ا الس الم ه پرسیدم از طبیبی احوال دوست گفتا و الل ه ما ر أ ی نا ح ب ا ب ال م الم ه گفتم مالمت آید گر گ رد دوست گردم 2 ح ت ی ی ذوق م ن ه ک أ سا م ن الک رام ه حافظچو طالب آمد جامیبهجان شیرین 18 1 ت ل ميع: درخشان کردن / م ل م ع: درخشان )گونه ای شعر که بخشی فارسی و بخشی زبانی ديگر است. اين آرايه را تلميع گويند.( 2 حافظ مانند خواستار جامی به قيمت جان شريين آمد تا از جام کرامت بچشد.

م ل م ع س عدي الشيرازي 1 س ل ال م صان ع ر ک با ت هیم ف ي ال ف ل وات شبم به روی تو روزست و دیدهام به تو روشن اگر چه دیر بماندم امید بر نگرفتم من آدمی به جمالت نه دیدم و نه شنیدم تو قدر آب چه دانی که در کنار ف راتی و إن ه ج ر ت س واء ع شی تي و غ داتي م ض ی الز مان و ق لبي ی قول إن ك آتي اگر گ لی به حقیقت ع جین آب حیاتی شبان تیره امیدم به صبح روی تو باشد و ق د ت ف ت ش ع ین ال ح ياة يف الظ ل امت ف ک م ت م ر ر ع ی شي و أ نت حام ل ش ه د جواب تلخ بدیع است از آن دهان نباتی 2 نه پنج روزۀ عمرست عشق روی تو ما را و ج د ت رائ ح ة ال و د إن ش م م ت ر فاتي و ص ف ت ک ل م لیح ک ما ت ح ب و ت ر ض ی محامد تو چه گویم که ماورای صفاتی أ خاف م ن ك و أ ر جو و أ س ت غیث و أ د نو که هم کمند بالیی و هم کلید نجاتی ز چشم دوست فتادم به کامۀ دل دشمن أ ح ب تي ه ج روني ک ما ت شاء ع داتي 3 فراقنامۀ سعدی عجب که در تو نگیرد و إن ش ک و ت إل ی الط ی ر ن ح ن يف ال و ک نات 1 از انبارهای آب دربارۀ سوارانی که در بيابان ها تشنه و سگردانند بپرس. )م صان ع آبگيرهايی بودند که مزۀ گوارايی نداشتند ولی برای تشنگان سگردان در بيابان نعمتی بزرگ بود.( 2 اگر خاک قبرم )استخوان پوسيده ام( را ببويی بوی عشق را می يابی. 3 شگفت است که نامۀ جدايی سعدی در تو اثر نمیگذارد و اگر به پرندگان گاليه کنم در النهها شيون کنند! 19

آتي : آينده درحال آمدن أ ح ب ة : ياران»مفرد: ح بيب«أ د نو : نزديک می شوم )د نا ي د نو( أ ر جو : اميد دارم )ر جا ي ر جو( أ ست غيث : کمک می خواهم )ا س ت غاث ي س ت غيث ) ب ديع : نو ب ع د : دوری ق ر ب ت ر ض ی : خ شنود می شوی )ر يض ي ر ض ی( ت شاء : می خواهد )شاء ي شاء ( شاء = أ راد ط ل ب ت م ر ر : تلخ می کنی )م ر ر ي م ر ر ( ت هيم : تشنه و سگردان می شود )هام ي هيم ( ج ر ب : آزمايش کرد )مضارع: ي ج ر ب ) ح ت ی ي ذوق : تا بچشد )ذاق ي ذوق ) ح ل ت : فرود آمد حل کرد )ح ل ي ح ل ) ر فات : استخوان پوسيده ر ک ب : کاروان شرت يا اسب سواران س ل : بپرس = ا س أ ل )س أ ل ي س أ ل ) ش ک و ت : گاليه کردم )ش کا ي ش کو(»إ ن ش ک و ت : اگر گاليه کنم«ش م م ت : بوييدی )ش م ي ش م (»إن ش م م ت : اگر ببويی«ش ه د : عسل عادي عاد : دشمن تجاوزگر»جمع: ع داة«= ع دو ص ديق ع جني : خمري ع شي ة : شامگاه آغاز شب غ داة : صبحگاه آغاز روز ف ل وات : بيابان ها»مفرد: ف الة«ق د ت ف ت ش : گاهی جست و جو می شود )ف ت ش ي ف ت ش ) ک أ س : جام ليوان م ج ر ب : آزموده م حام د : ستايش ها»مفرد: م ح م د ة«م صان ع : انبارهای آب در بيابان )معنای امروزی: کارخانه ها( م ليح : با نمک م م زوج : در هم آميخته = م خلوط ن ح ن : شيون کردند )ناح ي نوح ) و د : عشق و دوستی ع داو ة و ص ف ت : وصف کردم )و ص ف ي ص ف ) و ک نات : النه ها»مفرد: و ک ن ة«ه ج ر ت : جدا شدی رها ساختی )ه ج ر ي ه ج ر ( ع ي ن الص حيح و ال خ ط أ ح س ب ن ص الد ر س.... 1 ت ف ت ش ع ي ن ال ح ياة في الض و ء ف ق ط.... 2 ا ل م ل م عات أ شعار فار سي ة م م زوج ة ب ال ع ر بي ة.... 3 ي ر ی س عدي الل يل و الن هار س واء م ن ه ج ر ح بيب ه.... 4 قال س عدي م ض ی الز مان و ق لبي ی قول إن ك ال ت أتي.... 5 ي ر ی حاف ظ في ب ع د ال ح بيب راح ة و في ق رب ه ع ذابا. 20

ا عل موا ا سم ال فاع ل و اس م ال م فعول و اس م ال م بال غ ة اسم فاعل به معنای»انجام دهنده يا دارندۀ حالت«و اسم مفعول به معنای»انجام شده«است. اسم فاعل و اسم مفعول دو گروهند: گروه او ل بر وزن»فاع ل«و»مفعول«هستند که در پايۀ نهم با وزن آنها آشنا شده بوديد. ماضی اسم فاعل صفت فاعلی اسم مفعول صفت مفعولی ص ن ع صان ع سازنده م ص نوع ساخته شده خ ل ق خال ق آفريننده م خ لوق آفريده شده ع ب د عاب د پرستنده م ع بود پرستيده شده اکنون با گروه دوم آشنا شويد. مضارع اسم فاعل صفت فاعلی اسم مفعول صفت مفعولی ي شاه د ي ق ل د م شاه د م ق ل د بيننده تقليد کننده م شاه د م ق ل د ديده شده تقليد شده ي ر س ل م ر س ل فرستنده م ر س ل فرستاده شده مورد انتظار ياد گرفته شده م ن ت ظ ر م ت ع ل م انتظار کشنده يادگيرنده م ن ت ظ ر م ت ع ل م ي ن ت ظ ر ي ت ع ل م ي س ت خ ر ج م س ت خ ر ج بريون آورنده م س ت خ ر ج بريون آورده شده --- --- ي ت هاج م م ت هاج م حمله کننده --- --- م نک رس شکننده ي نک رس 21

گروه او ل: از فعلهای ث الثی مجر د گرفته شده و اسم فاعل و مفعولشان بر وزن فاع ل و م فعول است. گروه دوم: از فعلهای ث الثی مزيد گرفته شده و اسم فاعل و مفعولشان با حرف»م «شروع میشود. و در اسم فاعل حرف ماقبل آخرشان کسره و در اسم مفعول فتحه دارد. ( اسم فاعل : م...... ) ( اسم مفعول : م...... ) ا خ ت ب ر ن ف س ك : ت رج م ال ک ل مات الت الي ة و الد عاء ث م ع ي ن اس م ال فاع ل و اس م ال م فعول. ا ل ک ل م ة ا لت ج م ة ا سم ال فاع ل ا سم ال م فعول... ي ق ر ب : نزديک می کند ا ل م ق ر ب... ي ع ل م : می داند ا ل عال م... ي ن ت ج : توليد می کند ا ل م ن ت ج... ي ج ه ز : آماده می کند ا ل م ج ه ز... ي ض ب : می زند ا ل م ض وب... ي ت ک ل م : سخن می گويد ا ل م ت ک ل م لوك. م ن د عاء ال ج وش ن ال ک بري م ا مال ك ک ل م زوق ی ر لوق یا راز ق ک ل م خ یا صان ع ک ل م صنوع یا خال ق ک ل م... 22

اسم مبالغه اسم مبالغه بر بسياری صفت يا انجام کار داللت دارد و دو وزن مهم آن»ف ع ال«و»ف ع ال ة«است مثال: ص ب ار )بسيار ب ردبار( غ ف ار )بسيار آمرزنده( ک ذ اب )بسيار دروغگو( ر ز اق )بسيار روزی دهنده( خ ال ق )بسيار آفريننده( ع ال م ة )بسيار دانا( ف ه ام ة )بسيار فهميده( گاهی وزن»ف ع ال«بر شغل داللت می کند مانند خ ب از )نانوا( ح د اد )آهنگر( گاهی نيز»وزن«و»ف ع ال ة«بر ابزار وسيله يا دستگاه داللت می کند مثال: ف ت اح ة )در بازکن( ن ظ ار ة )عينک( س ي ار ة )خودرو( 23

ا خ ت ب ر ن ف س ك : ت رج م الت راکيب الت الي ة. يوب :... غ 1 ع ال م ال ة ب الس وء :... ار 2 أ م ار ال يراني :... ي 3 ا لط ة :... جاج ة الز اح 4 ف ت ال جو ال :... هات ف 5 ا ل... : ار م ث م الت ي يك يا م ل 6 ا لس الم ع 24

ا لت امرين ا لت م رين ال و ل : ع ي ن ال ج مل ة الص حيح ة و غ ر الص حيح ة ح س ب ال ح قيقة.... 1 ا لر ک ب ج ماع ة م ن ال م ساف رين ي ساف رون ع ل ی الد واب : 1... 2 غ صون ال شجار في الش تاء ب ديع ة خ ض ر ة.... 3 ا ل غ داة ن هاي ة الن هار و ب داي ة ظ الم الل يل.... 4 ا ل ک أس إناء 2 ي ش ر ب ب ه ال ماء أ و الش اي.... 5 ي ص ن ع ال خ بز م ن ال ع جين. ا لت م رين الث اني: ض ع ف ي الد ائ ر ة ال ع د د ال م ناس ب.»ک ل م ة واح د ة زائ د ة «زين ة م ن الذ ه ب أ و ال ف ض ة يف ي د ال م رأ ة. 1 ا ل و ک ن ة م ن ي ع ج ب ك ش ک ل ه و ک الم ه و س لوک ه. 2 ا ل ک رام ة رش ف و ع ظ م ة و ع ز ة الن فس. 3 ا ل ه ج ر ت ر ك الص ديق أ و ال م ح ب. 4 ا لر فات ب يت الط يور. 5 ا لس وار 6 ا ل م ليح 1 د واب : چارپايان ج نبندگان»مفرد: داب ة«2 إناء: ظرف 25

ا لت مرين الث ال ث : ت ر ج م ه ذ ه ال حاديث ث م ع ي ن ال م طلوب م نك. ر ك. 3 ا إل مام ع لي ع ك ف ی ض نف ه ی رید أ ن ی ق ف إن ق ة 2 ال حم صاد 1 إی اك 1 و م... ا ل ف عل ال م ضار ع ب ر 5 و ال حسان. ا إل مام ع لي ى ال ل 4 ع عينا دوان م ع ن الظ لم و ال ن كان ناهيا ع 2 ا لص ديق م... ا ل جار و ال م جرور ل يك ال ق ريب. د 7 ع ل يك ال ب عید و ی ب ع ر ب 6 ع ق اب ف إن ه ک السراب ی ذ ک صاد ق ة ال 3 إي اك و م ا إل مام ع لي... ا س م ال م بال غ ة دوق 8 4 ا لص ديق الص س ه. ف ی ن ل ن ن ص ح ك في ع يب ك و ح ف ظ ك في غ يب ك و آث ر ك 9 ع م ا إل مام الص اد ق... ا ل م جرور ب ح رف ج ر ا 10 فيك شر ات ف ل م ي قل 5 م ن غ ض ب عل يك م ن إخ وان كث الث مر. س ك صديقا ه 11 ل ن ف خ ذ ا إل مام الص اد ق ف ات... ف ع ل ال مر لف خ ذ أ 6 يا ب ن ي ا ت ص ديق و ال لف ا واح دا و ال دو خ ذ ع ت ق ليل و ال ت. ثير واح د ك ل قامن ال ح کيم... ف ع ل الن ه ي 26 1 إي اك : بپرهيز تورا 2 م صاد ق ة: دوستی کردن 3 ي ض : زيان می رسان د 4 م عني: ياری رساننده 5 ب ر : نيکی 6 ي ق ر ب : نزديک می سازد 7 ي ب ع د : دور می سازد 8 ص دوق: راستگو 9 آث ر : برگزيد 10 ل م ي ق ل : نگفت 11 ا ت خ ذ : بگري

ا لت م رين الر اب ع : ا کت ب م ت اد ف أ و م ت ضاد ک ل ک ل م ة أ مام ها. أ راد / ق ر ب / ا لد ک ان / ا ل و د / ا ل ع داة / ا ل ب ع د / ا لص حراء / ا ل غ داة / ا ل ح ر ب ا ل ح ب ة... ا ل ع شي ة... ا ل ف الة =... ا ل ح ب =... ا لس ل م... شاء =... ا ل م ت ج ر =... ا ل ق ر ب... د نا =... 27

الت م رين ال خام س : ت رج م ال يات الت الي ة ث م ع ي ن اس م ال فاع ل و اس م ال م فعول و اس م ال م بال غ ة و اس م ال م کان و اس م الت فضيل. ا إل س اء: 33 نصورا 1... إن ه کان م... يوب ا ل امئ د ة: 116 غ 2 إن ك أ نت ع ال م ال... م غر ب ا ل ب ق ر ة: 142 م ش ر ق و ال 3 ق ل هلل ال... ک لين آل ع مران: 159 ت و م ح ب ال 4 إن اهلل ي... م لون ا ل ح ج : 68 ع ل م ب ما ت ع 5... ا هلل أ... 28

ا ک ت ب ح و ل أ ح د ه ؤالء الش ع راء اإل يراني ني. ا ل ب حث ال ع لمي ا ل ح کيم ع م ر ال خ ي ام الن يسابوري ا لش يخ ال ب هائي ب ش ار ب ن ب رد م والنا ج الل الد ين الر ومي أ بو ن ؤاس ال هوازي أ بو ال ف تح ال ب ستي 29